Sosyolojinin Diğer Bilimlerle İlişkisi

1. Sosyoloji ve Tarih

Tarih olay ve olguların meydana geldikleri ve devam ettikleri yere, zamana göre belgelere dayanan, gerçeğe uygun açıklamasını yapan bir bilimdir.

Tarih, zaman ve mekan içinde meydana gelen somut olayları yeniden meydana çıkarıp, onların yorumları ile uğraşır. Sosyoloji ise zaman ve yer içinde meydana gelen olgu ve olaylardan kader tayin edici olanları ile ilgilenir. Örneğin, Fransız İhtilali, Kurtuluş Savaşı, İstanbul’un Fethi gibi

2. Sosyoloji ve Psikoloji

Doğuştan getirdiği mizacı ve buna sosyal çevrenin de etkisiyle sonradan kazanılan karakter, şahsiyet gibi tek insanın halleri psikolojinin konusudur. Şahsiyet (Kişilik) toplum içerisinde gerçekleşir. “İnsan toplumun içinde, toplum da insanın içindedir.” Bu noktada Sosyoloji ile Psikoloji sımsıkı düğümlenir. Psikoloji, Sosyolojinin, Sosyoloji Psikolojinin verilerinden yararlanır.

Sosyoloji ile Psikoloji arasındaki etkilenmeden doğan yeni bilime Sosyal Psikoloji adı verilir. Sosyal psikoloji toplumun insan davranışlarına etkisini esas konu olarak inceler. Kişiler arası etkileşimi incelerken sosyal grup dinamikleri ve sosyal vaziyet alışları incelemiş, liderlik çalışmalarına kadar çalışmalarını sürdürmüştür.

Sosyoloji ise sosyal ilişkilerden doğan etkileşimleri, ilişki çeşitlerini, içeriklerine göre insanları etkileme güçlerinin sosyal değerleri ve sosyal grupların amaçlarına göre meydana gelişlerini inceler.

3. Sosyoloji ve Antropoloji

Antropoloji insan türünün doğuşunu, oluşumunun özelliklerini ve kültürü konu olarak alan bir bilimdir. İlkin insanın fizik özelliklerinden çalışmalarına başlamış ve Fiziksel Antropoloji dalı doğmuş ve gelişmiştir.

Antropolojinin kültürle ilgilenen dalına Sosyal (Kültürel) Antropoloji denir. Kültürel Antropoloji kültürü bir bütün olarak inceler.

Antropoloji bütün hayat tarzını konu alan bir bakış açısı içerisindedir. Sosyoloji ise kültüre bir sistem olarak toplum içinde, toplumun içeriklerinden biri olarak, kültürün toplum sistemleri ile etkileşimi açısı içinde bakar. Toplum içindeki kültür sosyolojiyi ilgilendirir.

4. Sosyoloji ve Hukuk

Hukuk normatif bir bilimdir. Norm yani kural koyan bir bilim olarak hukuk, insanlar arası ilişkileri düzenleyen kuralları koymanın usullerini ve uygulamasını gösterir. Sosyoloji ise pozitif bir sosyal bilimdir.

Hukuk, sosyoloji ile sıkı bir ilişki içindedir. Mesela şahıs hukuku, aile hukuku, miras hukuku, borçlar hukuku, idare hukuku, anayasa hukuku vb. konular toplum olayları ile ilgili olduğundan sosyolojiyi de ilgilendirir.

Toplum değiştikçe, yeni şartlara göre hukuk kuralları da değişir. Bu değişiklik ister istemez toplumu da etkiler ve değiştirir.

5. Sosyoloji ve Ekonomi

Ekonomi, ihtiyaçlar ve bunların giderilmesini sağlayan ekonomik mallar ve hizmetler arasındaki olayları inceler. Ekonomi, ekonomik olguların varoluş sebeplerini araştırır, aralarındaki sebep sonuç ilişkilerini açıklar.

Ekonomik olay sebebi ile insanlar arasında, aynı zamanda bir sosyal ilişki de meydana gelir.

6. Sosyoloji ve Coğrafya

Coğrafya yeryüzündeki kıta ve ülkelerin yüzey şekillerini, iklimini tabii kaynaklarını, bu alanlarda yaşayan insanlarını, hayvanlarını ve bitki örtüsünü inceleyen bir bilimdir. Bütün bu konular sosyolojiyi de ilgilendirir.

Coğrafyanın elde ettiği bilgilerden insanlar sosyal hayatlarında yararlanmışlardır.

7. Sosyoloji ve Siyaset bilim

Siyaset bilim, devletin örgütlenişi, çeşitli yönetim şekillerinin karşılaştırılması, anayasa hukuku, yasama gücü, yürütme organı, uluslararası ilişkiler ve siyasi kurumlar tarihi gibi konularla ilgilenen sosyal bilimdir.

Siyaset bilimi bu konuları incelerken toplumun sosyal yapısını, inanç ve davranışlarını iyi bilmesi gerekir. Bu yönüyle siyaset bilim sosyolojinin verilerinden yararlanır. Ayrıca, izlemesi gereken yöntem ve araştırma tekniklerini sosyolojinin verilerine dayanarak belirler ve faaliyette bulunur.

8. Sosyoloji ve Felsefe

Felsefe, varlık, bilgi ve değerleri anlamak amacıyla sürdürülen en geniş bir araştırma, birleştirici ve bütünleştirici bir açıklama gayretidir. Felsefe bilimin sonuçlarına dayanarak varlık hakkında tümel bir açıklama yapmaya çalışır. Sosyoloji de insanlık tarihini bir anlama kavuşturmak ve birtakım sosyal bunalımları açıklamak gibi felsefi bir çabadan doğmuştur.

İnsanın sosyal davranışlarını, içinde bulunduğu toplumun sosyal değerlerini yönlendirdiği için, sosyoloji, bu değerleri inceleyen felsefenin verilerinden yararlanmak zorundadır.

C. Sosyolojide Yöntem ve Araştırma Teknikleri

Bilimin birbirini izleyen üç amacı vardır. Bunlar, konusuna giren olguları tanımlamak, olgular arasında nedensellik ilişkileri kurmak, bu ilişkileri genelleyip yasalar biçimine dönüştürmektir.

Bilimsel bu amaçları gerçekleştirmek için bütün bilimlerde kullanılan üçlü bir sistematiğe sahiptir.

Soyutlama: Belirli koşullarda tekrarlanan temel unsurların ortaya konulmasıdır.

Somutlama: Ele alınan konunun öğeleri arasındaki ilişkiyi ayrıntılı olarak incelemektir.

Gerçekleme: Somutlananın sonuçlarının somut verilerle karşılaştırılmasıdır.

1.Bilimsel Yöntemin İlkeleri

a) Nesnellik (objektiflik): Her hangi bir araştırmada araştırmacı ele aldığı incelediği konuda olanı görmeye çalışmalıdır. O konuda olması gerekene ait değer yargılarını, beğenilerini işin içine katmaması gerekir Diğer bir ifadeyle araştırmacı, araştırmada beğensin veya beğenmesin gördüğünü ortaya koymalıdır. Olgu neyse onu saptamalıdır. Ör: Kırsal kesimin yapısal özellikleri.

b) Doğruluk: Araştırmada doğruluk, verilerin, genellemelerin, önerilerin test edilmiş olgulara, ispatlara dayalı olması, gerçekleri yansıtmasıdır.

c) Tekrar: Aynı konuda, aynı örnekler üzerinde, aynı metod ve tekniklerle, belirli bir zaman süresi içinde benzer bulgular elde edilmelidir.

d) Basitlik ve Açıklık: Basitlik ve açıklığın temelinde, kavramların açıklanmış olması, kavramların diğer kavramlardan farklı yönlerinin ortaya konulması vardır.

e) Sınırlılık: İncelenen konunun başka olaylardan onu ayırt eden özelliklerinin ortaya konmasıdır.

2. Bilimlerin Kullandığı Yöntemler:

a) Tümevarım(endüksiyon): Tek tek olaylardan hareketle genel ilkelere ulaşma metoduna tümevarım denir. Örneklem alma, araştırmanın konusunu oluşturan bütünün tüm özelliklerini yansıtan bir bölümün seçilmesidir.

b) Tümdengelim (dedüksiyon): Genel ifadelerden özel ifade çıkarma metoduna tümdengelim denir. Bütün işin doğru olan karar veya ilke, o grubun sınırları içinde kalan bir parça için de doğrudur.

c) Birleştirici Metot: Birleştirici metot, bilgilerin sınıflandırılmasına ve sistemleştirilmesine hizmet eder. Sınıflandırma ve sistemleştirmenin amacı bilgiler arasındaki bağlantıyı kurmaktır.

3. Sosyolojide Veri Toplama Teknikleri

Araştırma teknikleri, belli bir amaca ulaşmak için düşünülmüş bir araştırma planında bilgi elde etmeye yarayan araçlardır.

a) Gözlem: Bir ya da birden fazla kişinin, gerçek hayat içinde meydana gelen sosyal olayları bir plan dahilinde izlemeleri ve kaydetmeleri şeklinde gerçekleşir. Katılımlı ve katılımsız gözlem olarak ikiye ayrılır.

Katılımlı gözlemde araştırmacı sosyal ortama katılır ve o ortamın bir üyesi olarak gözlemlerini yürütür.

Katılımsız gözlemde ise araştırmacı, dışarıdan, bir yabancı gibi incelemelerini sürdürür.

b) Görüşme: Araştırmacının, inceleme konusunun amacına uygun olarak ilgili insanlarla karşılıklı görüşmesidir. Sosyolojide, toplumsal olaylar üzerinde karşılıklı soru-cevap şeklinde konuşmadır.

c) Anket: Belli bir konu hakkında belli kişilerin, grup veya topluluğun duygu ve düşüncelerini belirlemek için hazırlanmış soru formlarına anket denir. Hazırlanan anketler kişilere doğrudan uygulanır. Verdikleri cevap doğrudan değerlendirilip, yorumlanır ve gerekli sonuçlar çıkarılır.

d) Monografi: İncelemeye tabii tutulan sosyal gerçekliğin öncelikle sınırları belirlenir. Sınırları belirlenmiş bu gerçeklik üzerinde derinlemesine incelemeler yapılır.(Le Play)

e) Tarihi İnceleme: Geçmiş zaman içinde meydana gelmiş olan olay ve olguların araştırılmasında veya bir problemin geçmişle olan ilişkisi yönünden incelenmesinde kullanılan tekniğe tarihi inceleme denir.

f-Sosyometri: Küçük gruplarda grup üyeleri arasında sosyal ilişkilerdeki yakınlaşma ve uzaklaşma derecelerini (sevgi, arkadaşlık, dostluk, düşmanlık vb.) ölçen tekniğe sosyometri denir.

g-İstatistik: Sayılarla ifade edilebilen verilerin elde edilmesinde, sınıflandırılmasında ve yorumlandırılmasında kullanılan araştırma tekniğine istatistik denir.